WildLifeImpressions

Kraanvogels spotten in le lac du der

21 - 23 november 2019

Le Lac du Der, in de Marnevallei ten zuiden van Vitry le François, staat bij natuur- en vogelliefhebbers bekend voor zijn talrijke kraanvogels die hier de winter doorbrengen.

Le Lac Du Der wordt tijdens de zomer vooral bezocht door de vakantiegangers die er diverse watersporten kunnen beoefenen, terwijl in de winter de natuur- en vogelliefhebbers aan de beurt zijn. Dit alles heeft te maken met het waterbassin, le Lac du Der. Le Lac du Der is een stuwmeer van meer dan 4.800 hectare groot dat in 1974 werd aangelegd om het waterniveau van de Marne te regelen. Bij de aanleg van het waterbekken kwamen drie dorpen onder water te staan: Chantecoq, Nuisement-aux-bois en Champaubert-aux-bois.

Het specifieke van het stuwmeer is dat het wisselt met de jaargetijden. In de zomer vormt het een groot meer terwijl het waterpeil in de winter dusdanig laag gehouden wordt dat het meer zo goed als droog valt. Het ziet eruit als een grote zandvlakte aan zee bij laag tij. Zandbanken wisselen af met overgebleven watergeulen. De ideale habitat voor watervogels die er dan ook met duizenden aanwezig zijn.

Het is een pleisterplek voor de vele trekvogels. Ze komen met duizenden tegelijk aan: kraanvogels, ganzen, zwanen, eenden …Ook de regio rond het Lac Du Der is voor vogelliefhebbers een bezoek waard. De vallei van de Marne vertoont een heuvelachtig landschap met akkerland afgewisseld met bosjes en meertjes en waterpoelen. De ideale habitat voor akkervogels, watervogels en bosvogels.

De bekendste vogel van de Lac du Der en ruimere regio blijft de kraanvogel.

Kraanvogels broeden in noord Europa (Scandinavië, Polen, de Baltische Staten). Vanaf augustus troepen ze samen op grote verzamelplaatsen om de grote trek naar het zuiden te beginnen. Deze lange tocht gebeurt jaarlijks over dezelfde trekroute waarbij ze een aantal tussenstops maken. De vogels die langs het oosten van Nederland en België voorbij trekken (De hoge venen is de beste stek in België om ze tijdens de trek waar te nemen), komen van een tussenstop in het noorden van Duitsland (de omgeving van het eiland Rügen en Diepholz), op weg naar de volgende halte: Lac du Der. Vanaf daar gaat het naar het zuiden van Frankrijk (Arjuzanx) en de grootste aantallen trekken nadien door naar Extremadura in Spanje. Van medio oktober tot medio november komen ze met duizenden aan in de regio van Lac Du Der. Ze gebruiken het leeggelopen stuwmeer om veilig te overnachten. Overdag verspreiden ze zich in de nabijgelegen akkers en weilanden. Begin November 2019 waren ze nog met meer dan 100.000 kraanvogels. Rond 8 november is de grote meerderheid vertrokken naar zuidelijkere oorden. Nu, eind november, is hun aantal drastisch gedaald maar blijven er toch nog steeds een kleine 1.000 tal in en rond le Lac du Der.

Op zo’n 4 uur rijden van België, mag deze vogelspot niet ontbreken op het CV van de vogelliefhebber. Tijdens de reis daarnaartoe langs de autosnelweg E17 richting Reims / Châlons-en-Champange spotten we afwisselend buizerd en torenvalk. De autosnelweg is afgeboord met een staaldraden omheining (waarschijnlijk om reeën, vossen en andere dieren te verhinderen de snelweg over te steken). Om de zoveel km zit op deze afsluiting afwisselend een buizerd of torenvalk op de uitkijk. Het langs de autosnelweg kort gemaaide gras is ideaal om hun prooidieren gemakkelijk te spotten. 

Voorbij Chalôns-en-Champagne, richting Vitry le François, rijden we een kruispunt over waar blijkbaar een bloemenweide werd gezaaid. De meeste bloemen zij uitgebloeid maar de grassen en uitgebloeide bloemen zijn een feestmaal voor kleine zaadeters. Een grote groep van vinken, fraters, kneuen en zelfs enkele geelgorsen foerageren van de vele graantjes. Ze zijn goed weggestoken in de hoge grassen. Nu en dan komt een buizerd overgevlogen zodat de hele zwerm opvliegt. Als de buizerd verder gevlogen is komen ze terug naar de fourageerplaats. Sommigen verdwijnen onmiddellijk in de hoge grassen, terwijl anderen op de metaaldraden afsluiting neerdalen. Ideale plaats om ze goed te observeren.

In die buurt spotten we ook grote groepen roeken die op de braakliggende maisvelden op zoek zijn naar maisresten.

Bij het naderen van Le Lac du Der, spotten we op een afgemaaid maisveld de eerste kraanvogels. Dicht langs de departementale (D13) rust een koppel, goed voor onze eerste foto’s van de kraanvogel.

Her en der zien we grote en middelgrote vijvers. We stoppen aan een van deze uitgegraven vijvers. Enkele blauwe reigers zitten samen met 3 grote zilverreigers te dutten langs de oever. Ook een kleine zilverreiger houdt ze gezelschap. Op het water zitten een 50 tal kuifeenden. Een zwerm kieviten vliegt over en landt op een zandeilandje. 2 knobbelzwanen maken met een herhaald geknor duidelijk dat ze mijn aanwezigheid niet op prijs stellen.

We rijden door naar le Lac Du Der en stoppen aan het natuurreservaat “Les étangs d’Outines - Arrigny”, gelegen aan de westkant van het Lac du Der ter hoogte van de Site du Chantecoq. Het natuurreservaat bestaat uit bos, velden en enkele vijvers. Een bewegwijzerd wandelpad brengt u langs deze vijvers waar enkel vogelkijkhutten u toelaten de vele eenden (wilde eend, krakeend, slobeend, kuifeend, wintertaling), reigers, aalscholvers en ganzen waar te nemen. In de herfst en winter zitten er ook veel grote zilverreigers, die ook nu niet ontbreken. We tellen er al vlug meer dan 100.

Zodra je het bos verlaat leidt de wandeling u verder in open gebied, met uitgestrekte akkers en weiden, nu en dan onderbroken door een groepje bomen. In de verte zit een groep van meer dan 200 kraanvogels op een akker langs de bosrand. Juist ervoor graast een kudde reeën. We tellen er 22.

Op de akkers zitten ook veel veldleeuwerikken die hoog opvliegen als we langs wandelen.

Tegen valavond zijn we terug aan de parking. We steken de straat over naar le Site du Chantecoq. Vanop de dijk van le Lac du Der kan je het half leeggelopen meer goed overzien. De vele kraanvogels vliegen deze dijk over bij valavond om samen te troepen op de drooggevallen zandbanken. Met tientallen komen ze aangevlogen. Ook grauwe gansen, wintertalingen, smienten, wilde eenden komen aangevlogen om de nacht door te brengen in /op le Lac du Der. Op deze site is er ook een grote vogelkijkhut die zijn nut heeft bij regenweer. De vogelkijkhut staat tegen de dijk gebouwd, zodat men evengoed of zelfs nog beter de vele water- en waadvogels vanaf de dijk kan spotten.

We logeren in een hoteletje te Giffaumont - Champaubert. Het toeristisch seizoen is reeds enige tijd afgesloten en behalve nog een koppel vogelliefhebbers zijn we de enige gasten in het hotel. Het dorpje ligt er verlaten bij.  Voor het avondeten moeten we een 10 tal km rijden om nog een restaurant te vinden die open is.

Ontbijt is wel voorzien in het hotel. Ze kennen de gewoontes van de vogelliefhebbers en stellen zelf voor om het ontbijt wat later te nuttigen na een “early morning” wandeling om de kraanvogels en andere ganzen te zien vertrekken .

Kort voor zonsopgang staan we opnieuw op de dijk van het meer ter hoogte van de Site du Chantecoq. Bij het eerste ochtendgloren zien we de silhouetten van de kraanvogels. Deze morgen zijn er aanzienlijk minder dan gisterenavond op dezelfde plek. Naargelang de zon verder opkomt vertrekken de kraanvogels in groepjes van een 20 à 30 tal exemplaren en vliegen over de dijk richting de nabijgelegen akkers om er te foerageren. Ook ganzen (voornamelijk grauwe ganzen), grote zilverreigers en blauwe reiger vliegen regelmatig over.

Terug aangekomen aan het hotel worden we opgeschrikt dor een grote zwarte vogel die van kort bij opvliegt uit het hoge gras en wat verder landt bij een bosje die een weide afboordt. Het blijkt een fazant (mannetje) met gitzwart verenkleed. 4 vrouwtjes fazanten vliegen ook op en gaan mee schuilen in de bosrand.

Na een hartverwarmend ontbijt zijn we klaar om het Lac du Der rondom te verkennen. We starten aan de zuidkant. Via het gehucht Braucourt rijden we richting het “presqu’ile de Champaubert”. Onderweg spotten we regelmatig koppels kraanvogels sommigen met hun jong, her en der verspreid over de akkers.

Op het schiereiland staat het gerestaureerd kerkje van Champaubert-Aux-Bois dat samen met de 2 andere dorpen overspoeld werd door de aanleg van het kunstmatige meer. Op deze lokatie is er ook een vogelkijkhut die uitkijkt op de drooggevallen slikken, waar talrijke kraanvogels, blauwe reigers en grote zilverreigers te zien zijn.

Vanaf de dijk aan het kerkje heb je een mooi zicht op de drooggelopen meervlakte. Vooraan is er een geul waar nog water doorstroomt. Grote zilverreigers verzamelen er met de vele kokmeeuwen, wintertalingen, smienten, wilde eenden. 2 geelpootmeeuwen komen overgevlogen terwijl in de verte talrijke blauwe reigers samen met enkele grote zilverreigers, allen op een lange rij, uitrusten.  Nog wat verder hebben de aalscholvers verzamelen geblazen. Meer dan 1.000 aalscholvers zitten op de zandbanken aan de waterkant te drogen, terwijl in het water een grote groep voortdurend, in teamverband, aan het vissen zijn.

Links van ons spotten we 3 wilde zwanen. De vele kieviten en wulpen, verspreid over de zandbanken, maken het plaatje compleet.

Een deel van le Lac du Der is hier afgesloten met een dijk die het Presqu’ile de Champaubert verbindt met het “station nautique” van Giffaumont-Champaubert. Deze dijk houdt het water tegen van het meest zuidelijke deel van het meer zodat dit gedeelte met water gevuld blijft. Op het watervlak verzamelen zich honderden meerkoeten. Ook de vele futen verkiezen hier het diepere water en krijgen gezelschap van een 10-tal knobbelzwanen.

Terwijl we de vele watervogels spotten worden we gezelschap gehouden van een zwarte roodstaart en een roodborst. Beiden hebben het kerkje als hun thuis ingenomen en dwarrelen wat rond op zoek naar insecten en kleine zaadjes tussen de rotsblokken van de dijk.

Als men zich wat verwijderd van het meer komt men in een bosrijk gebied met mooie wandelingen. Vele bosvogels vallen er te spotten (koolmees, pimpelmees, vink, putter, merel, kramsvogel, groene specht, grote bonte specht, buizerd, torenvalk, boomklever, gaai).

Rond de kleine gehuchten zijn er dan opnieuw weilanden waar we regelmatig koppels kraanvogels spotten. Op één enkele weide zitten 5 koereigers.

We rijden verder oostwaarts richting St Dizier om ons naar het Presqu’ile de Nemours (ook “La Brèche” genaamd) te begeven. Door een bosrijke omgeving komen we opnieuw bij het drooggelopen meer. We stoppen even om de vele waadvogels op de slikken te observeren. Het zijn hoofdzakelijk kieviten en wulpen. Ver weg zit een groep kleinere waadvogels; te ver om duidelijk te identificeren maar waarschijnlijk bonte strandlopers.

De weg die ons naar het schiereiland brengt stopt op een vervallen dijk, waar een watergeul blijkbaar een deel van de dijk weggespoeld heeft (la brèche).

Vanop deze dijk hebben we ook een prachtig zicht op het leeggelopen meer. Her en der verspreid zitten opnieuw kraanvogels, grote zilverreigers, blauwe reigers, grauwe ganzen, kieviten en wulpen. In de watergeul zwemmen verschillende soorten eenden (wintertaling, smient, krakeend, wilde eend).

Bij een helderblauwe hemel op de achtergrond vertonen de aanvliegende kraanvogels hun elegante silhouetten. Ook een buizerd komt, hoog in de lucht, voorbij gezweefd, terwijl vinken en putters zich te goed doen aan de zaadjes van de distels die op op dijk groeien. 3 gekraagde roodstaarten zitten vanuit een boom aan en af te vliegen.

Het is genieten, met de lage herfstzon die ons opwarmt.

Maar we moeten voortmaken willen we nog een laatste stop maken aan de noordkant van het meer aan de “Port de Nuisement”. Zoals bij het Presqu’ïle de Champaubert is dit gedeelte van het meer ook afgesloten met een lange wandeldijk die het water in het noordelijke deel op een bepaald niveau houdt.

Ook hier zijn de meerkoeten in grote getallen present. Het lijkt wel een grote zwarte vlek op het water. Een 600 tal meerkoeten drijven, dicht op elkaar gedrongen, op het watervlak. Ook een grote groep knobbelzwanen en enkele futen verkiezen het diepere water. Ondertussen komen met de regelmaat van de klok groepjes kraanvogels overgevlogen om te overnachten op de zandbanken van het leeggelopen gedeelte van het meer.

Tijd om ook terug te keren naar het hotel. Onderweg stoppen we nog eens aan de Site du Chantecoq. Er zijn minder kraanvogels te zien dan de avond ervoor. Zouden ze op een andere plaats overnachten of zijn er opnieuw vele kraanvogels verder doorgevlogen naar Spanje?

De volgende morgen gaan we post vatten in de vogelkijkhut in het reservaat “etangs d’Outines et d’Arrigny. Het is nog schemerdonker maar we horen het getrompetter van overvliegend kraanvogels. 

De vogelkijkhut zit verscholen in de rietkraag. Aan de waterkant, in het ondiepe water, zijn er talrijke kleine visjes die het water doen opborrelen. De visetende vogels hebben dit natuurlijk ook opgemerkt. Dodaars, aalscholver, ijsvogel, blauwe reiger, grote zilverreiger komen zich tegoed doen aan een overvloedig ochtend vismaal.

Op de vijver zitten vele grauwe ganzen in gezelschap van wilde eenden, krakeenden, slobeenden, wintertalingen, smienten en enkele knobbelzwanen. De grauwe ganzen hebben de nacht doorgebracht op de vijver en vertrekken nu, in groepen van een 20tal, onder luid kabaal, overvliegend naar de nabijgelegen graslanden.

Ook voor ons is het tijd om huiswaarts te keren.

Op de terugweg stoppen we ter hoogte van Arrigny aan een klein natuurreservaat (Résereve naturelle de l’étang et prairie humide des Paquis). Er zijn werken in uitvoering met luidruchtige traktoren, zodat er weinig vogelleven te spotten valt. Wel zit aan de bosrand op een hoge tak een visarend op de uitkijk. Alhoewel vrij ver, houdt hij mij ook scherp in de gaten. Als ik wat dichter tracht te komen met de wagen, vliegt hij op om in een verder gelegen bosrand te landen.

In de richting Vitry le François verlaten we de D13, slaan rechtsaf richting Matignicourt-Goncourt. We komen langs vele uitgegraven vijvers van een grindgroeve. Vele vijvers zijn al goed ingenomen door de natuur en ook door de vele watervogels. Eén iets trekt toch mijn aandacht, die in een mooie rechte lijn het watervlak overzwemt. Aangekomen aan de oever, identificeer ik een beverrat.

Op de verschillende vijvers zitten tal van watervogels: knobbelzwanen, een wilde zwaan, grauwe gans, wilde eend,  krakeend, wintertaling, kuifeend, 2 tafeleenden, futen, aalscholvers, waterhoen en meerkoet. Vele blauwe reigers en grote zilverreigers staan langs de oevers. In de bosjes die de vijvers omzomen spotten we buizerd, torenvalk, boomklever, koolmees, pimpelmees, vink, putter, houtduif. Ook koppeltjes kraanvogel zijn nog steeds aanwezig op de braakliggende akkers. 

Plots duikt een vos op van tussen het struikgewas, die me verbaasd aankijkt en dan weer verdwijnt in het hoge gras.

Als afsluiter van onze driedaagse vogeltrip naar le Lac du Der spotten we opnieuw vele buizerds en torenvlak langs de autosnelweg op weg naar huis.

Nuttige info:

• Ligue pour la Protection des Oiseaux (LPO Champagne Ardenne) - www.champagne-ardenne.lpo.fr, zie ondermeer: “Découverte - où voir les oiseaux en Champagne-Ardenne” en. “Grue Cendrée” - la migration et l’hivernage sur les principaux sites Européens”.

• Der Nature

• Office du Tourisme du Lac du Der - www.lacduder.com

Waargenomen vogels

Knobbelzwaan - Cygnus oor

Wilde zwaan - Cygnus Cygnus

Kolgans - Anser albifrons

Grauwe gans - Anser anser

Wilde eend - Anas platyrhynchos

Krakeend - Anas strepera

Slobeend - Anas clypeata

Smient - Anas penelope

Wintertaling - Anas crecca

Tafeleend - Aythya ferina

Kuifeend - Aythya fuligula

Fazant - Phasianus colchicus

Dodaars - Tachybaptus ruficollis

Fuut - Podiceps cristatus

Aalscholver - Philacrocorax carbo

Koereiger - Bubulcus ibis

Kleine zilverreiger - Egretta garzetta

Grote zilverreiger - Casmerodius albus

Blauwe reiger - Ardea cinerea

Visarend - Pandion haliaetus

Buizerd - Buteo buteo

Torenvalk - Falco tinnunculus

Waterral - Rallus aquaticus

Waterhoen - Gallinula chloropus 

Meerkoet - Fulica atra

Kraanvogel - Grus grus

Kievit - Vanellus vanellus

Wulp - Numenius arquata

Kokmeeuw - Chroicocephalus ridibundus

Geelpootmeeuw - Larus michahellis

Stadsduif - Columba livia

Houtduif - Columba palumbus

Turkse tortel - Streptopelia decaocto

IJsvogel - Alcedo atthis

Groene specht - Picus viridis

Grote bonte specht - Dendrocopos major

Veldleeuwerik - Alauda arvensis

Witte kwikstaart - Motacilla alba

Roodborst - Erithacus rubecula

Gekraagde roodstaart - Phoenicurus phoenicurus

Zwarte roodstaart - Phoenicurus ochruros

Koperwiek - Turdus iliacus

Kramsvogel - Turdus pilaris

Merel - Turdus merula

Winterkoning - Troglodytes troglodytes

Koolmees - Parus major

Pimpelmees - Cyanistes caeruleus

Boomklever - Sitta europaea

Ekster - Pica pica

Gaai - Garrulus glandarius

Kauw - Corvus monedula

Roek - Corvus frugilegus

Zwarte kraai - Corvus corone

Spreeuw - Sturnus vulgaris

Huismus - Passer domesticus

Vink - Fringilla coelebs

Kneu - Carduelis cannabina

Frater - Carduelis flavirostris

Putter - Carduelis carduelis 

Geelgors - Emberiza citrinella

Waargenomen dieren

Ree

Beverrat

Konijn

Vos